Zaparcia u dzieci – najczęstsze przyczyny

Zaparcia u dzieci to bardzo częsty problem, który spędza sen z powiek wielu rodzicom. Nic dziwnego. To przykra dolegliwość, która może wiązać się z bólem i lękiem u dziecka i trwać całymi latami. Skąd się biorą zaparcia u dzieci? Kiedy udać się do specjalisty? Tego dowiesz się z artykułu. Zapraszam do lektury.

Codziennie otrzymuję dziesiątki wiadomości z prośbami o pomoc od zrozpaczonych rodziców, których dzieci cierpią na zaparcia nawykowe. To sytuacja, w której dziecko wstrzymuje kupę intencjonalnie, celowo. 

Jeśli ten problem dotyczy również twojego dziecka, koniecznie czytaj dalej. Zaparcia u dzieci (nawykowe) to problem, który nie rozwiąże się sam. Wiele porad, które usłyszysz, będzie czymś w stylu: daj dziecku czas, czekaj, dziecko ma czas, wyrośnie.

O tym, dlaczego to niemożliwe, aby dziecko samo wyrosło i poradziło sobie z tym problemem dowiesz się również z tego artykułu, dlatego koniecznie przeczytaj go do końca!

Z tego artykułu dowiesz się:

1. Zaparcia u dzieci (w tym zaparcia nawykowe) – czym są i jak je rozpoznać?
2. Kiedy udać się po pomoc do specjalisty [7 sygnałów].
3. Zaparcia u dzieci – przyczyny.
4. Zaparcia u dzieci – co robić?

Zaparcia u dzieci (w tym zaparcia nawykowe) – czym są i jak je rozpoznać?

Zaparcia nawykowe to stan, w którym występują problemy z wypróżnieniem i nie są one spowodowane zaburzeniami budowy anatomicznej jelit, ani żadną chorobą układu pokarmowego. Dziecko wstrzymuje “dwójeczkę” intencjonalnie, celowo. Po prostu świadomie unika, odmawia wypróżnienia, nie chce zrobić kupy. Problem ten może dotyczyć dzieci w różnym wieku. Wstrzymywanie kupy u 2, 3-letniego dziecka czy dzieci nawet 5-6, a nawet 7-letnich to problem coraz częstszy.

Kiedy możemy mówić o zaparciach nawykowych? 

O zaparciach nawykowych mówimy, gdy dziecko załatwia się co kilka, a nawet kilkanaście dni, świadomie unikając wypróżnienia. Ten nawyk może przejść w stan przewlekły, powodując poważne problemy zdrowotne. Stolce mogą być bardzo duże (i powodować ból). Istnieje też takie zjawisko, w którym dziecko załatwia się nawet kilka/kilkanaście razy dziennie oddając bardzo małe stolce. Taki sposób załatwiania się to też zaparcia nawykowe.

Dlaczego tak się dzieje? W jelitach zachodzi następujący mechanizm – wstrzymywany kał na skutek absorpcji wody przez jelito grube zaczyna tworzyć coraz bardziej zbitą i twardą masę. Im dłużej trwa ten proces, tym trudniejsze i bardziej bolesne dla dziecka staje się wypróżnienie. A ból podczas wypróżnienia może sprawiać, że dziecko jeszcze dłużej powstrzymuje się przed kolejnym wypróżnieniem.

Widzisz to? Dziecko doświadcza bólu podczas wypróżniania → wstrzymuje, żeby uniknąć bólu → kolejne wypróżnienie jest jeszcze bardziej bolesne → dziecko jeszcze bardziej się boi i wstrzymuje kupę jeszcze dłużej… Błędne koło. W wielu przypadkach ogromnym wsparciem może okazać się pomoc specjalisty. Czytaj dalej i dowiedz się, kiedy szczególnie warto po nią sięgnąć.

Zaparcia u dzieci – kiedy do specjalisty? 7 sygnałów.

Problemem zaparć nawykowych zajmuję się od wielu lat. Przerobiłam setki przypadków i wiem, że największy błąd, jaki mogą zrobić rodzice, gdy dziecko cierpi na zaparcia, to czekanie. Czekanie, aż dziecko wyrośnie, aż “samo przejdzie”, aż dziecko “w końcu zrozumie”. Dlatego przypominam – dzieci nie wyrastają same z problemów. Trzeba im pomóc. Potrzebne jest wsparcie specjalisty i leki.

Kiedy udać się do specjalisty z problemem zaparć u dzieci? Oto 7 sygnałów:

1. Dziecko zamiast iść do toalety, wierci się, kręci, biega, denerwuje się lub chowa.
2. Dziecko wstrzymuje kupę, a przerwy między wypróżnieniami są coraz dłuższe.
3. Dziecko brudzi majtki kilka, a nawet kilkanaście razy dziennie. 
4. Dziecko reaguje złością lub płaczem na propozycję/zachętę do zrobienia kupy.
5. Pojawia się wstrzymywanie siusiania, by uniknąć przypadkowego wypróżnienia.
6. Dziecko przyjmuje dziwne pozycje: może kłaść się na podłodze lub łóżku, krzyżować nogi, siadać na podłodze, siadać na piętach, zaciskać pośladki, aby uniknąć wypróżnienia. 
7. Dziecko nie chce się bawić, nie chce jeść, nie chce wychodzić z domu, jest smutne, osowiałe, i nie można go przekonać do zrobienia kupy.

Jeśli dostrzegasz którykolwiek z powyższych sygnałów, należy udać się do lekarza pediatry lub gastroenterologa dziecięcego. Lekarz podejmie odpowiednie kroki, by rozluźnić twarde masy kałowe i umożliwić dziecku wypróżnienie się. U starszych dzieci często stosowane są doustne preparaty przeczyszczające, makrogole, czopki glicerynowe, wlewki. Te preparaty ułatwiają wypróżnianie i dzięki temu dziecko nie czuje bólu.

ALE!!! Trzeba pamiętać o jednej, szalenie ważnej rzeczy: 

podawanie tych środków rozluźni kupę, ułatwi wypróżnianie, jednak w większości nie rozwiąże problemu. To środek doraźny. Ten problem ma aspekt zarówno fizyczny jak i emocjonalny. Dlatego dzieci wstrzymują kupę pomimo zastosowania leków. 

Być może teraz pomyślisz “Emocjonalny? Zaparcia?” Dokładnie tak. To zaskakujące dla wielu rodziców. Jednak moje doświadczenie pokazuje, że przyczyna zaparć nawykowych u dzieci w wielu przypadkach tkwi w głowie. I już za chwilę opiszę to nieco szerzej.

Zaparcia u dzieci (nawykowe) – przyczyny

Zaparcia nawykowe u dzieci to bardzo często schorzenie o podłożu psychicznym, emocjonalnym. Dlaczego dzieci celowo wstrzymują dwójeczkę? Najczęstsze przyczyny to:

Przyczyna 1: Strach przed bólem

Wystarczy, że jakiś czas temu (tydzień, miesiąc, rok!) dziecko miało bolesne wypróżnianie i ten ból skojarzyło właśnie z kupką. Albo doświadczyło nieprzyjemnego zabiegu medycznego, badania, a może lewatywy. Unika więc wypróżnienia ze strachu przed bólem pomimo tego, że robi miękkie kupki, a incydent miał miejsce wiele miesięcy temu. Tak działa pamięć mięśniowa dziecka. Dlatego rodzicom często trudno jest skojarzyć fakt sprzed wielu miesięcy z aktualną sytuacją.

Przyczyna 2: Obrzydzenie

Może być tak, że dziecko nie było przyzwyczajone do widoku i zapachu kupy. Bo przecież kupa zawsze chowała się w pampersie, a rodzice zawsze dbali, żeby ją szybko zabrać, a pupę wyczyścić w przyjemny sposób. Co, gdy takie dziecko w wieku 2-3 lat nagle zobaczy swoją kupę? Może to spowodować obrzydzenie i niechęć do robienia czegoś tak obrzydliwego i nie ukrywajmy – o nieprzyjemnym zapachu…

Przyczyna 3: Presja

Rodzice czasami potrafią zupełnie nieświadome wywołać u dziecka presję. Kiedy mówimy o presji? Wbrew pozorom nie jest to  tylko sadzanie na siłę, zmuszanie czy krzyczenie albo karanie. Z resztą… z mojego doświadczenia wynika, że rodzice bardzo rzadko “sięgają” po takie “metody”. Presją może być również (i jest) ciągłe pytanie o to, czy dziecko chce kupkę, namawianie do zrobienia kupy do nocnika, porównywanie do bohaterów z bajek, ciągłe tłumaczenie skąd się bierze kupa, że każdy robi kupę, pokazywanie dziecku efektów swoich pobytów w toalecie i nieustanne rozmowy o kupie. Rodzice nie zdają sobie z tego sprawy, bo mówią i tłumaczą łagodnie. To jednak potrafi być bardzo frustrujące dla dziecka. Oczywiście, trzeba z dzieckiem rozmawiać, jednak trzeba to robić z umiarem. Inaczej dziecko może się zablokować i wstrzymywać kupę, żeby uniknąć tego całego zamieszania. 

Przyczyna 4: Nieprawidłowo zbilansowana dieta.

Kiedy rodzice zgłaszają się do mnie z problemem zaparć nawykowych, zawsze pytam ich o to, jak wygląda dieta dziecka. Bardzo często słyszę, że dziecko na co dzień je takie potrawy jak pierogi, makaron, naleśniki, kopytka, frytki, biały chleb, bułki pszenne i bułki drożdżowe, ryż biały, kaszę manną, smażone nuggetsy… i inne produkty, które zawierają mało błonnika, najczęściej składają się z mąki pszennej, cukrów i utwardzonego tłuszczu. I chociaż te potrawy nie są “złe” czy niedozwolone, to jednak dieta składająca się głównie z takich produktów może powodować zaparcia.

Przyczyna 5: Zbyt mało wody.

Tu sprawa jest prosta – dziecko wypija za mało płynów w ciągu dnia. A to z kolei wiąże się bezpośrednio z nadmiernym wysuszeniem mas kałowych, które zalegają w jelitach, co utrudnia wypróżnianie. 

Przyczyna 6: Zbyt mało ruchu.

Dziecko jest za mało aktywne ruchowo. Zbyt dużo czasu spędza przed ekranem w nieruchomej pozycji albo za mało czasu spędza na aktywności fizycznej. Jelita dziecka mają za mało stymulacji, ciężko im pracować. 

Przyczyna 7: Lęk i stres spowodowany źle przeprowadzonym odpieluchowaniem

Podczas procesu odpieluchowania rodzice czasami nieświadomie popełniają błędy, które mogą zapoczątkować zaparcia nawykowe u dziecka. Jakie to błędy? Np. rodzice krzyczą lub śmieją się z dziecka, gdy dziecku zdarzy się “wpadka” albo dają kary, denerwują się a nawet dają klapsa. Wtedy dziecko kojarzy wypróżnianie ze stresem i odruchowo spina się zamiast rozluźnić. Unika też wypróżnień, żeby nie denerwować rodziców.

Błędem jest również zmuszanie dziecka do długiego siedzenia na nocniku, ciągłe wypytywanie czy chce kupę  i wywieranie na dziecku presji. 

Błędem jest również za długie zwlekanie z rozpoczęciem procesu. Dziecko, które przez długi czas wypróżniało się do pieluszki, może mieć kłopot ze zrobieniem “dwójeczki” do nocnika czy toalety. Po prostu ta zmiana jest dla dziecka niekomfortowa. Dziecko nie widzi potrzeby zmiany w tym temacie. I kiedy nie czuje pieluchy na pupie, odmawia zrobienia kupy. Będzie ją wstrzymywało.

Kolejny błąd to oczekiwanie, że dziecko, które umie już siku do nocnika, samo nauczy się robić kupę “w swoim czasie” i brak działań ze strony rodziców. 

Kolejny błąd to tzw. próby odpieluchowania, czyli rozpoczynanie odpieluchowania zanim dziecko jest gotowe i wycofywanie się z procesu. Takie nieprzemyślane próby mogą wiązać się z nieprzyjemnymi emocjami, które dziecko kojarzy w konsekwencji z wydalaniem. Wstrzymuje więc, żeby uniknąć nieprzyjemności. 

No dobrze, być może po przeczytaniu tej części artykułu domyślasz się już, gdzie może leżeć przyczyna zaparć nawykowych u dziecka. Tylko… Co teraz? Co z tym dalej robić?

Zaparcia u dzieci – co robić?

Znasz już najważniejsze przyczyny zaparć nawykowych u dzieci. Wiesz już, że potrzebujecie wsparcia lekarza, aby wykluczyć przyczyny medyczne oraz zastosować odpowiednie leki, jeśli jest taka potrzeba. 

Jednak jest kilka rzeczy, o które możesz zadbać już tu i teraz, aby pomóc swojemu dziecku. Na bazie swojego doświadczenia mogę stwierdzić, że istnieją 3 najważniejsze elementy, o które należy zadbać w pierwszej kolejności, gdy mamy do czynienia z zaparciami u dziecka. Znajdziesz je  w drugiej części tego artykułu “Zaparcia u dzieci – co robić? 3 wskazówki “na już”, który pojawi się tutaj 13. kwietnia.

Natomiast jeśli szukasz konkretnego planu działania, krok po kroku w sytuacji zaparć nawykowych, to zachęcam cię do zapoznania się z e-bookiem “Witaj Nocniczku”.